Η έκθεση στο ραδόνιο αποτελεί συνιστώσα της συνολικής έκθεσης πληθυσμού και εργαζομένων σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι το ραδόνιο στον αέρα εσωτερικών χώρων είναι υπεύθυνο για το μεγαλύτερο ποσοστό της φυσικής έκθεσης σε ιοντίζουσα ακτινοβολία. Στην Ελλάδα το ραδόνιο ευθύνεται για το ένα τρίτο της συνολικής έκθεσης του πληθυσμού σε ιοντίζουσα ακτινοβολία. Αναλόγως μάλιστα τη γεωγραφική περιοχή και τον τύπο του χώρου εργασίας, η έκθεσή μας στο ραδόνιο δύναται να είναι σημαντική από άποψη ακτινοπροστασίας.
Το ραδόνιο είναι ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο που είναι άοσμο, άχρωμο και άγευστο, προέρχεται από τη διάσπαση του ουρανίου-238 (U-238) και βρίσκεται στα πετρώματα, από όπου διαχέεται και στη συνέχεια συσσωρεύεται σε κλειστούς χώρους κτιρίων. Τα επίπεδα συγκεντρώσεων ραδονίου ποικίλουν από χώρο σε χώρο, ανάλογα με το γεωλογικό υπόστρωμα και την κατασκευή του κτιρίου.
Όταν εισπνέεται για μεγάλο χρονικό διάστημα αέρας με μεγάλες συγκεντρώσεις ραδονίου, μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του πνεύμονα. Επιπλέον, οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει μια αλληλεπίδραση του καπνίσματος με το ραδόνιο: το κάπνισμα πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε ένα περιβάλλον με υψηλή συγκέντρωση ραδονίου. Στη χώρα εμφανίζονται περίπου 7.000 περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα ανά έτος. Εκτιμάται ότι το 5-10% των καρκίνων αυτών οφείλεται στο ραδόνιο (350-700 άνθρωποι ανά έτος).
Η ΕΕΑΕ είναι υπεύθυνη για τη σύνταξη Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων κινδύνων από την έκθεση στο Ραδόνιο (ΕΣΧΕΔΡΑ). Το ΕΣΧΕΔΡΑ, που συντάχθηκε για πρώτη φορά το 2020, καθορίζει δράσεις για χρονικό διάστημα 10 ετών από την έγκρισή του, οι οποίες έχουν ως στόχο τον περιορισμό της έκθεσης του πληθυσμού και των εργαζομένων στο ραδόνιο.
Το ΕΣΧΕΔΡΑ περιλαμβάνει τρεις κύριες δράσεις: η πρώτη αφορά τον προσδιορισμό των επιπέδων συγκέντρωσης ραδονίου στον εσωτερικό αέρα κατοικιών και χώρων εργασίας, η δεύτερη εστιάζει στην επικοινωνία με τα ενδιαφερόμενα μέρη και η τρίτη προβλέπει τα μέτρα για τη μείωση των συγκεντρώσεων ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους (αποκατάσταση και πρόληψη), όπου τυχόν απαιτείται.
Εθνική επισκόπηση συγκεντρώσεων ραδονίου
Η συντονισμένη προσπάθεια καταγραφής των συγκεντρώσεων ραδονίου στον εσωτερικό αέρα κατοικιών σε όλη τη χώρα (εθνική επισκόπηση ραδονίου) ξεκίνησε το 2010 στο πλαίσιο του έργου «ΠΡΙΣΜΑ» (Δράση «ΚΡΗΠΙΣ», ΕΣΠΑ 2007-2013, συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) με τη συνεργασία των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης.
Πρόκειται για μακροπρόθεσμο σχέδιο χαρτογράφησης των συγκεντρώσεων ραδονίου σε κατοικίες σε όλη την Ελλάδα που συνεχίζεται εντατικά. Οι συγκεντρώσεις ραδονίου που μετρώνται σε κατοικίες, δειγματοληπτικά, σε όλη τη χώρα, καταχωρούνται στην εθνική βάση ραδονίου που έχει δημιουργήσει η ΕΕΑΕ ώστε να είναι δυνατή η εκτίμηση της ετήσιας έκθεσης του πληθυσμού.
Η συμμετοχή είναι εθελοντική και πραγματοποιείται με τη συμβολή των δήμων, οι οποίοι αναλαμβάνουν τη διανομή και συλλογή των ανιχνευτών κατόπιν οδηγιών της ΕΕΑΕ.
Η δημιουργία του εθνικού χάρτη ραδονίου έχει συμπεριληφθεί στο ΕΣΧΕΔΡΑ ως μία από τις επιμέρους δράσεις του. Δείτε τον χάρτη με τις έως τώρα μετρήσεις συγκεντρώσεων ραδονίου στη χώρα.
Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερες πληροφορίες για το πώς εισχωρεί στο κτίριο το ραδόνιο εδώ.
Ραδόνιο και χώροι εργασίας
Σύμφωνα με το ΕΣΧΕΔΡΑ για τις περιοχές εντός χώρων εργασίας, όπου οι συγκεντρώσεις του ραδονίου υπερβαίνουν το εθνικό επίπεδο αναφοράς (300 Bq/m3) λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα από τους οργανισμούς για τη μείωση της συγκέντρωσης ραδονίου. Από τη διεθνή εμπειρία, τα μέτρα μείωσης της συγκέντρωσης ραδονίου ταξινομούνται σε αυτά που λαμβάνονται κατά την κατασκευή του κτιρίου κυρίως στα θεμέλια και σε μέτρα αποκατάστασης σε υφιστάμενα κτίρια και χώρους. Τα τεχνικά μέτρα αποκατάστασης αποδίδουν στους περισσότερους υπέργειους χώρους εργασίας, όπου οι συγκεντρώσεις ραδονίου υπερβαίνουν το εθνικό επίπεδο αναφοράς (π.χ. σχολεία, δημόσια κτίρια γραφείων). Ωστόσο, σε περιπτώσεις υπόγειων χώρων εργασίας, όπως τουριστικά σπήλαια, κέντρα θερμαλισμού (spa), εγκαταστάσεις διύλισης υπόγειων υδάτων, ορυχεία, κλπ, τα τεχνικά μέτρα αποκατάστασης ενδέχεται να μην αποδώσουν την επιθυμητή μείωση των συγκεντρώσεων ραδονίου.
Εφόσον οι συγκεντρώσεις ραδονίου συνεχίζουν να υπερβαίνουν το εθνικό επίπεδο αναφοράς, παρά τα μέτρα αποκατάστασης που ελήφθησαν για τη μείωσή τους, απαιτείται γνωστοποίηση της διενεργούμενης πρακτικής σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 54 του π.δ. 101/2018. Για τη διαδικασία της γνωστοποίησης μπορείτε να δείτε περισσότερα εδώ.