Το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις εφαρμογές των ιοντιζουσών ακτινοβολιών αφορά ένα ευρύ φάσμα εργαζομένων και επαγγελματιών στον χώρο της υγείας, στον χώρο της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, αλλά και έναν μεγάλο αριθμό θεσμικών φορέων με αρμοδιότητα στους τομείς της δημόσιας υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της πολιτικής προστασίας και γενικά της ασφάλειας των ακτινοβολιών.
Το ισχύον σήμερα κανονιστικό πλαίσιο ακτινοπροστασίας τέθηκε σε ισχύ το 2019, κατόπιν της ριζικής αναθεώρησης και κατάργησης του προηγούμενου πλαισίου (Κοινή Υπουργική Απόφαση 1014(ΦΟΡ) 94/2001, ΦΕΚ 216/Β/06.03.2001).
Οι σημερινοί Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τα ισχύοντα Ευρωπαϊκά Βασικά Πρότυπα Ασφάλειας, όπως περιγράφονται στην Οδηγία 2013/59/Ευρατόμ. Επίσης, έχουν ληφθεί υπόψη τα ευρήματα διεθνών αξιολογήσεων του εθνικού κανονιστικού πλαισίου από ομοτίμους (IRRS 2012, 2017) και η εμπειρία εφαρμογής του προηγούμενου πλαισίου. Το σημερινό κανονιστικό πλαίσιο αποτελεί αποτέλεσμα ομαδικής, πολύπλοκης και μακρόχρονης επεξεργασίας, συμπεριλαμβανομένης εκτενούς διαβούλευσης και συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) καθώς και δημόσιας διαβούλευσης μέσω της πλατφόρμας opengov.gr. Σημαντικά χαρακτηριστικά του είναι τα εξής:
- Προσδιορίζει με σαφήνεια τις ευθύνες όσων χρησιμοποιούν ακτινοβολίες/ραδιενεργές πηγές (undertakings/«οργανισμοί»). Πλέον όλοι οι εμπλεκόμενοι σε πρακτικές και εφαρμογές ακτινοβολίας, αναλαμβάνουν ρητώς τις ευθύνες που τους αναλογούν ως προς την ακτινοπροστασία.
- Ακολουθεί την κλιμακούμενη προσέγγιση με βάση το επίπεδο κινδύνου. Η κλιμακούμενη προσέγγιση στον κανονιστικό έλεγχο επιφέρει σημαντικές αλλαγές, με κύριο χαρακτηριστικό την απλοποίηση των διαδικασιών άσκησης ρυθμιστικού ελέγχου που κωδικοποιούνται, πλέον, σε 3 βαθμίδες: γνωστοποίηση, καταχώριση, αδειοδότηση.
- Αναδεικνύει τα θέματα περιβάλλοντος (π.χ. υλικά με φυσική ραδιενέργεια, ραδόνιο), τα οποία εντάσσονται με σαφήνεια στο νέο κανονιστικό πλαίσιο ακτινοπροστασίας, και «ισότιμα» με τις εφαρμογές των ακτινοβολιών για ιατρικούς λόγους.
- Διασφαλίζει επιτάχυνση και απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης αδειών/εγκρίσεων για τη λειτουργία ιατρικών ή/και βιομηχανικών μονάδων με περιορισμό των απαιτούμενων δικαιολογητικών και κατάργηση ενδιάμεσων σταδίων (π.χ. των προεγκρίσεων ή αδειών κατασκευής).
- Ενισχύει τον ρόλο της ΕΕΑΕ ως «υπηρεσία μιας στάσης» (οne stop shop) όσον αφορά τον ρυθμιστικό έλεγχο ακτινοπροστασίας.
Δείτε Συχνές ερωτήσεις και απαντήσεις για τους Κανονισμούς Ακτινοπροστασίας.
Το πλαίσιο ακτινοπροστασίας έχει δομηθεί πυραμιδοειδώς σε τέσσερα επίπεδα ιεραρχίας, που περιλαμβάνουν, εκ των άνω προς τα κάτω, τα ακόλουθα:
- ένα προεδρικό διάταγμα, το οποίο είναι το κύριο νομοθέτημα που θέτει το κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τη χρήση των ιοντιζουσών ακτινοβολιών,
- τρεις κοινές υπουργικές αποφάσεις που αφορούν, η πρώτη, τις διαδικασίες κανονιστικού ελέγχου πρακτικών ιοντιζουσών ακτινοβολιών και την αναγνώριση υπηρεσιών και εμπειρογνωμόνων, η δεύτερη, την εφαρμογή στρατηγικών διαχείρισης των υφιστάμενων καταστάσεων έκθεσης και, η τρίτη, τη θέσπιση εθνικού σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση μακροπρόθεσμων κινδύνων από την έκθεση σε ραδόνιο,
- αποφάσεις της ΕΕΑΕ, που είναι κανονιστικές πράξεις με τις οποίες εξειδικεύονται συγκεκριμένα τεχνικά θέματα,
- κατευθυντήριες οδηγίες, που έχουν σκοπό να διευκολύνουν τη συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις.
To προεδρικό διάταγμα 101/2018
- στην κλιμακούμενη προσέγγιση στον κανονιστικό έλεγχο με βάση το επίπεδο κινδύνου,
- στη σημασία της αιτιολόγησης στις ιατρικές εκθέσεις,
- στη θέσπιση διαγνωστικών επιπέδων αναφοράς ως εργαλείο βελτιστοποίησης,
- στην προστασία των εργαζομένων με ακτινοβολίες, ιδίως για εγκύους και γαλουχούσες,
- στη σημασία της εκπαίδευσης, κατάρτισης και πληροφόρησης σε όλα τα άτομα, τα καθήκοντα των οποίων απαιτούν συγκεκριμένες ικανότητες στην ακτινοπροστασία,
- στον καθορισμό των ευθυνών δίνοντας στον οργανισμό (undertaking) την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη από άποψη ακτινοπροστασίας για τις πρακτικές (practices) που εφαρμόζει,
- στην προώθηση της νοοτροπίας ασφάλειας,
- στη μείωση του ορίου δόσης του φακού του οφθαλμού για τους επαγγελματικά εκτιθέμενους,
- στην προστασία από φυσικές πηγές ακτινοβολίας και γενικά στα θέματα περιβάλλοντος,
- στην προστασία από το ραδόνιο σε κατοικίες και σε χώρους εργασίας, καθώς και νέες απαιτήσεις για τα οικοδομικά υλικά,
- στο σύστημα διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, κατά τα στάδια τόσο της προετοιμασίας όσο και της απόκρισης.
Η κοινή υπουργική απόφαση 45872/2019
Η κοινή Υπουργική Απόφαση 45872/2019 "Διαδικασίες κανονιστικού ελέγχου πρακτικών ιοντιζουσών ακτινοβολιών - αναγνώριση υπηρεσιών και εμπειρογνωμόνων" (ΦΕΚ 1103/Β/03.04.2019), όπως έχει τροποποιηθεί με την κ.υ.α. 32083/2022 (ΦΕΚ 1552/Β/04.04.2022) (βλ. σχετική άτυπη κωδικοποίηση των δύο κ.υ.α.), αποτελεί το βασικό κείμενο της δευτερογενούς εφαρμοστικής νομοθεσίας για το π.δ. 101/2018 και ορίζει:
- τις διαδικασίες και τα απαραίτητα δικαιολογητικά για τη γνωστοποίηση και την έγκριση πρακτικών που υπόκεινται σε κανονιστικό έλεγχο για τους σκοπούς της ακτινοπροστασίας βάσει της κλιμακούμενης προσέγγισης,
- τις πρακτικές για τις οποίες απαιτείται καταχώριση ή αδειοδότηση,
- τις διαδικασίες για α) την έγκριση εμπειρογνωμόνων ακτινοπροστασίας, εμπειρογνωμόνων ιατρικής φυσικής και υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας, β) την έγκριση υπηρεσιών δοσιμέτρησης και γ) την αναγνώριση επόπτη ακτινοπροστασίας.
Η κοινή υπουργική απόφαση 135966/2019
Η κοινή υπουργική απόφαση 135966/2019 (ΦΕΚ 5116/Β/31.12.2019) αποτελεί κείμενο της δευτερογενούς εφαρμοστικής νομοθεσίας για το π.δ. 101/2018 και αφορά την εφαρμογή στρατηγικών διαχείρισης των καταστάσεων υφιστάμενων εκθέσεων. Ειδικότερα, προσδιορίζει τη διαδικασία σύστασης και τον ρόλο της Επιτροπής Διαχείρισης Υφιστάμενων Εκθέσεων (ΕΔΥΕ).
Το εθνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων κινδύνων από την έκθεση στο ραδόνιο (ΕΣΧΕΔΡΑ)
Η κοινή υπουργική απόφαση 43374/2020 (ΦΕΚ 1881/Β/18.05.2020) για το εθνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων κινδύνων από την έκθεση στο ραδόνιο (ΕΣΧΕΔΡΑ) αποτελεί κείμενο της δευτερογενούς εφαρμοστικής νομοθεσίας που εκδίδεται σύμφωνα με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις, σωρευτικά, του ν. 4310/2014 και του π.δ. 101/2018.
Το ΕΣΧΕΔΡΑ είναι τεχνικό κείμενο, στο οποίο περιγράφονται οι πρακτικές πτυχές των προβλέψεων σε εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων κινδύνων από την έκθεση στο ραδόνιο, με μορφή οδικού χάρτη, δηλαδή με τεχνικά βήματα, χρονοδιαγράμματα, ορόσημα, κόστη κλπ., όπως προβλέπουν οι απαιτήσεις της οδηγίας 2013/59/Ευρατόμ και οι αντίστοιχες ρυθμίσεις του π.δ. 101/2018.
Αποφάσεις ΕΕΑΕ
Οι αποφάσεις της ΕΕΑΕ αποτελούν εξειδίκευση τεχνικών απαιτήσεων για την ασφάλεια και την ακτινοπροστασία και η έκδοσή τους βασίζεται σε συγκεκριμένες εξουσιοδοτικές προβλέψεις των προηγούμενων βαθμίδων νομοθεσίας των Κανονισμών Ακτινοπροστασίας (προεδρικό διάταγμα και κοινές υπουργικές αποφάσεις). Αποτελούν εφαρμοστέο δίκαιο και δεσμεύουν όλους τους οργανισμούς. Οι τεχνικές απαιτήσεις που περιγράφονται σε αποφάσεις της ΕΕΑΕ επικαιροποιούνται βάσει των νέων επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων στον τομέα τον οποίο αφορούν.
Οι αποφάσεις ΕΕΑΕ, ως κανονιστικές πράξεις, δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Δείτε αναλυτικά τις αποφάσεις που έχουν εκδοθεί στην ιστοσελίδα της νομοθεσίας εδώ.
Κατευθυντήριες οδηγίες
Οι κατευθυντήριες οδηγίες είναι κείμενα που δεν συνιστούν, καθαυτά, κανόνες δικαίου, αλλά παρέχονται προς διευκόλυνση των οργανισμών στην εφαρμογή συγκεκριμένων πτυχών του κανονιστικού πλαισίου ακτινοπροστασίας.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες αναρτώνται στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕΑΕ. Δείτε αναλυτικά τις κατευθυντήριες οδηγίες που έχουν εκδοθεί.