Στο ευρύτερο κοινό οι εξετάσεις πυρηνικής ιατρικής είναι γνωστές ως «σπινθηρογραφήματα». Η ονομασία αυτή προκύπτει από τη διαδικασία ανίχνευσης της ακτινοβολίας που εκπέμπει το ραδιοϊσότοπο το οποίο προηγουμένως έχει χορηγηθεί στον ασθενή ενδοφλεβίως, μέσω της αναπνευστικής οδού ή με κατάποση για την πραγματοποίηση της εξέτασης. Το ραδιοϊσότοπο αφού εισέλθει στο σώμα, κατευθύνεται και συγκεντρώνεται στην πάσχουσα περιοχή εκπέμποντας ακτινοβολία, η οποία και ανιχνεύεται από κατάλληλο σύστημα, τη γ-camera.
Η γ-camera έχει τη δυνατότητα να συλλέγει την εκπεμπόμενη ακτινοβολία από το σώμα του ασθενούς και να σχηματίζει την εικόνα της υπό εξέτασης περιοχής. Ανάλογα με το είδος της εξέτασης και την πάθηση, στη λαμβανομένη εικόνα παρατηρούνται περιοχές με αυξημένη, μειωμένη ή σταθερή συγκέντρωση του ραδιοϊσοτόπου. Οι περιοχές αυτές αξιολογούνται από τον Πυρηνικό Ιατρό και ακολούθως συντάσσεται η ιατρική γνωμάτευση.
Άτομα τα οποία πρόκειται να υποβληθούν σε εξετάσεις πυρηνικής ιατρικής δεν πρέπει κατά την προσέλευσή τους στο ιατρείο να συνοδεύονται από έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά. Επίσης η αποχώρησή τους από το εργαστήριο όπου πραγματοποιήθηκε η εξέταση πρέπει να γίνεται με ιδιωτικό αυτοκίνητο ή ταξί (ο εξεταζόμενος στο πίσω κάθισμα). Σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης και γαλουχίας, ο Πυρηνικός Ιατρός πρέπει να ενημερώνεται άμεσα.
Εξετάσεις πυρηνικής ιατρικής
- Σπινθηρογράφημα Οστών: Ο σκοπός της εξέτασης είναι ο έλεγχος της μεταστατικής νόσου, η εκτίμηση πρωτοπαθών καλοηθών και κακοηθών οστικών βλαβών και οι μεταβολικές νόσοι των οστών. Το ραδιοϊσότοπο που χορηγείται είναι το Τεχνήτιο (Tc-99m). Το ραδιοϊσότοπο συγκεντρώνεται στα οστά περίπου 3 ώρες μετά τη χορήγησή του και ακολούθως ο ασθενής τοποθετείται στο κρεβάτι της γ-camera και πραγματοποιείται ολόσωμη σάρωση. Η δόση στον ασθενή από τη συγκεκριμένη εξέταση είναι της τάξης των 4,5mSv.
- Σπινθηρογράφημα Νεφρών: Το στατικό σπινθηρογράφημα νεφρών πραγματοποιείται για τη διάγνωση οξείας και χρόνιας πυελονεφρίτιδας. Το δυναμικό σπινθηρογράφημα νεφρών παρέχει εκτίμηση της αιμάτωσης και λειτουργίας των νεφρών. Διακρίνεται σε στατικό και δυναμικό σπινθηρογράφημα ανάλογα με την υπό εξέταση νεφρική λειτουργία. Το χορηγούμενο ραδιοϊσότοπο είναι το Τεχνήτιο (Tc-99m). Μετά τη χορήγησή του, το το Τεχνήτιο διέρχεται από τους νεφρούς μέσω του κυκλοφορικού συστήματος. Στο στατικό σπινθηρογράφημα νεφρών η εξέταση πραγματοποιείται 4 ώρες μετά τη χορήγηση του ραδιοϊσοτόπου και η δόση στον ασθενή είναι περίπου 3mSv. Στο δυναμικό σπινθηρογράφημα νεφρών η χορήγηση του ραδιοϊσοτόπου γίνεται με τον ασθενή σε ύπτια θέση στο κρεβάτι γ-camera. Η λήψη εικόνων ξεκινά αμέσως μετά τη χορήγηση. Η αντίστοιχη δόση στον εξεταζόμενο είναι περίπου 4,5mSv.
- Σπινθηρογράφημα Θυρεοειδούς με Τεχνήτιο: Ο σκοπός της εξέτασης είναι η απεικόνιση του θυρεοειδούς αδένα. Το ραδιοϊσότοπο (Tc-99m) χορηγείται ενδοφλέβια στον ασθενή και μετά την πάροδο 15-30 λεπτών συγκεντρώνεται στο θυρεοειδή οπότε ο ασθενής τοποθετείται στη γ-camera και ακολουθεί η απεικόνιση του αδένα. Η δόση στον ασθενή από τη συγκεκριμένη εξέταση είναι περίπου 2mSv.
- Σπινθηρογράφημα Μυοκαρδίου με Θάλλιο: Ο σκοπός της εξέτασης είναι η διάγνωση της στεφανιαίας νόσου. Το χορηγούμενο ραδιοϊσότοπο ονομάζεται Θάλλιο (Tl-201). Ο ασθενής υποβάλλεται σε μία διαδικασία κόπωσης στο τέλος της οποίας του χορηγείται ενδοφλεβίως το ραδιοϊσότοπο. Ακολούθως τοποθετείται στο κρεβάτι της γ-camera και λαμβάνονται τομογραφικές εικόνες της καρδιάς. Αν κριθεί απαραίτητο από τον ιατρό, η απεικόνιση της καρδιάς επαναλαμβάνεται μετά την πάροδο 3 ωρών. Η δόση στον ασθενή από την εξέταση αυτή είναι περίπου 35mSv.
- Ολόσωμο σπινθηρογράφημα με Γάλλιο: Σκοπός της εξέτασης αυτής είναι ο εντοπισμός νεοπλασιών και η ανίχνευση φλεγμονών. Το ραδιοϊσότοπο που χορηγείται στον ασθενή ονομάζεται Γάλλιο (Ga-67). Για τον εντοπισμό νεοπλασιών, οι απεικονίσεις επαναλαμβάνονται 48 και 72 ώρες μετά τη χορήγηση του ραδιοϊσοτόπου. Η δόση στον ασθενή είναι περίπου 40mSv. Για την ανίχνευση φλεγμονών, οι απεικονίσεις πραγματοποιούνται 24,48 και 72 ώρες μετά τη χορήγηση του ραδιοϊσοτόπου. Η αντίστοιχη δόση στον ασθενή είναι περίπου 25mSv.
- Ολόσωμο σπινθηρογράφημα με Ιώδιο: Σκοπός της εξέτασης αυτής είναι ο εντοπισμός μεταστάσεων σε ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς ή ο εντοπισμός του εναπομείναντος ιστού σε ασθενείς που έχουν υποστεί ολική θυρεοειδεκτομή. Το ραδιοϊσότοπο που χορηγείται ονομάζεται Ιώδιο (I-131). Η λήψη του ραδιοϊσοτόπου γίνεται από το στόμα (κάψουλα). Μετά τη χορήγηση ο ασθενής επιστρέφει στην οικία του και επανέρχεται στο ιατρείο έπειτα από 24 ή και 48 ώρες για την απεικόνιση. Η δόση στον εξεταζόμενο είναι περίπου 16mSv.
- Σπινθηρογράφημα Θυρεοειδούς με Ιώδιο: Σκοπός της εξέτασης αυτής είναι ο εντοπισμός του εναπομείναντος θυρεοειδούς ιστού σε ασθενείς που έχουν υποστεί ολική θυρεοειδεκτομή. Το ραδιοϊσότοπο που χορηγείται ονομάζεται Ιώδιο (I-131). Η λήψη του ραδιοϊσοτόπου γίνεται από το στόμα (κάψουλα). Το Ιώδιο συγκεντρώνεται στη περιοχή όπου υπάρχει λειτουργικός θυρεοειδής ιστός. Ο ασθενής τοποθετείται στο κρεβάτι γ-camera και ακολουθεί η απεικόνιση της περιοχής. Η διαδικασία της απεικόνισης μπορεί να επαναληφθεί μετά από 4,24 και 48 ώρες ανάλογα με την περίπτωση. Η δόση στον ασθενή από τη συγκεκριμένη εξέταση είναι περίπου 0,5mSv (εξαρτάται από την ύπαρξη λειτουργικού ιστού).
Οδηγίες ακτινοπροστασίας
Οι οδηγίες δίνονται για την προστασία των οικείων προσώπων του εξεταζόμενου, καθώς και του κοινού. Μετά τη χορήγηση του ραδιοϊσοτόπου, το σώμα του εξεταζόμενου, αλλά και οι εκκρίσεις του σώματός του (μητρικό γάλα, ιδρώτας, σάλιο, δάκρυα, ούρα, κόπρανα) εκπέμπουν ακτινοβολία για κάποιο χρονικό διάστημα το οποίο εξαρτάται από το ραδιοϊσότοπο. Καθώς τα περισσότερα ραδιοϊσότοπα αποβάλλονται από τον οργανισμό μέσω των ούρων, συνιστάται η ούρηση σε καθιστή θέση (και οι άντρες) χρησιμοποιώντας 2 φορές το καζανάκι. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η διασπορά στο χώρο της τουαλέτας. Σε περίπτωση διασποράς, η περιοχή πρέπει να καθαρίζεται προσεκτικά με απορροφητικό χαρτί το οποίο και ακολούθως να απορρίπτεται στη λεκάνη. Μετά τη χρήση της τουαλέτας τα χέρια πρέπει να πλένονται με άφθονοι νερό. Για το χρονικό διάστημα που αναφέρεται σε κάθε εξέταση, τα είδη εστίασης, τα ενδύματα και τα κλινοσκεπάσματα του ασθενούς πρέπει να πλένονται ξεχωριστά. Για ασθενείς με καθετήρα, η αντικατάσταση του ουροσυλλέκτη θα πρέπει να γίνεται με γάντια μιας χρήσης και τα ούρα να απορρίπτονται στη λεκάνη χρησιμοποιώντας τουλάχιστον 2φορές το καζανάκι. Σε περίπτωση που απαιτείται διακοπή της γαλουχίας, το γάλα πρέπει να αντλείται από το μαστό και να απορρίπτεται κατάλληλα.
- Σπινθηρογράφημα οστών, νεφρών και θυρεοειδούς με Tc-99m
Σε περίπτωση γαλουχίας, ο θηλασμός θα πρέπει να διακόπτεται για 24 ώρες μετά την εξέταση (εάν πρόκειται για σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς, απαιτείται η διακοπή θηλασμού για 48 ώρες). Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή με έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά για διάστημα τουλάχιστον 48 ωρών και θα πρέπει να διατηρείται απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από τους συγκατοίκους. Για το ίδιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αποφεύγονται ο ύπνος στο ίδιο κρεβάτι με άλλο άτομο και οι σεξουαλικές επαφές. Συστήνεται η συχνή λήψη υγρών, καθώς επιτυγχάνει τη ταχύτερη αποβολή του Τεχνητίου από τον οργανισμό. - Σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με Θάλλιο
Σε περίπτωση γαλουχίας, θα πρέπει να διερευνηθεί η περίπτωση διακοπής του θηλασμού. Για διάστημα 72 ωρών πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή με έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά και επιπλέον θα πρέπει να διατηρείται μία απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από τους συγκατοίκους. Επίσης, για το ίδιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αποφεύγονται ο ύπνος στο ίδιο κρεβάτι με άλλο άτομο και οι σεξουαλικές επαφές. Συστήνεται η συχνή λήψη υγρών για χρονικό διάστημα 3 ημερών, καθώς επιτυγχάνει τη ταχύτερη αποβολή του Θαλλίου από τον οργανισμό. Επειδή το Θάλλιο εμφανίζεται στα ούρα, η ούρηση θα πρέπει να γίνεται σε καθιστή θέση χρησιμοποιώντας 2 φορές το καζανάκι. Μετά τη χρήση της τουαλέτας, τα χέρια θα πρέπει να πλένονται με άφθονο νερό. - Ολόσωμο σπινθηρογράφημα με Γάλλιο
Σε περίπτωση γαλουχίας, θα πρέπει να διακοπεί οριστικά ο θηλασμός. Για διάστημα 72 ωρών πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή με έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά και επιπλέον θα πρέπει να διατηρείται μία απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από τους συγκατοίκους. Επίσης, για το ίδιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αποφεύγονται ο ύπνος στο ίδιο κρεβάτι με άλλο άτομο και οι σεξουαλικές επαφές. Συστήνεται η συχνή λήψη υγρών για χρονικό διάστημα 3 ημερών, καθώς επιτυγχάνει τη ταχύτερη αποβολή του Γαλλίου από τον οργανισμό. Επειδή το Γάλλιο εμφανίζεται στα ούρα, η ούρηση θα πρέπει να γίνεται σε καθιστή θέση χρησιμοποιώντας 2 φορές το καζανάκι. Επίσης, το Γάλλιο εμφανίζεται και στα κόπρανα του ασθενούς. Για αυτό τα χαρτιά μετά τη χρήση της τουαλέτας πρέπει να απορρίπτονται στη λεκάνη αν αυτό είναι εφικτό. - Ολόσωμο σπινθηρογράφημα ή σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς με Ιώδιο
Σε περίπτωση γαλουχίας, θα πρέπει να διακοπεί οριστικά ο θηλασμός. Για διάστημα 72 ωρών πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή με έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά και επιπλέον θα πρέπει να διατηρείται μία απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από τους συγκατοίκους. Επίσης, για το ίδιο χρονικό διάστημα θα πρέπει να αποφεύγεται ο ύπνος στο ίδιο κρεβάτι με άλλο άτομο. Οι σεξουαλικές επαφές θα πρέπει να αποφεύγονται για 2 εβδομάδες και η εγκυμοσύνη για 4 μήνες. Συστήνεται η συχνή λήψη υγρών (τουλάχιστον 1,5 λίτρα νερό την ημέρα) για χρονικό διάστημα 3 ημερών. Αυτό επιτυγχάνει τη ταχύτερη αποβολή του Ιωδίου από τον οργανισμό.
Συστάσεις:
- Πριν την εξέταση ενημερώστε το γιατρό σας για πιθανή εγκυμοσύνη.
- Ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού και του ιατρού – ακτινολόγου.