Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το πλαίσιο χρήσης της πυρηνικής ενέργειας είναι η Συνθήκη Ευρατόμ. Τα βασικά θέματα ενδιαφέροντος είναι:
•    Η πυρηνική ασφάλεια (nuclear safety). Αφορά την ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών εγκαταστάσεων και περιλαμβάνει θέματα ραδιολογικής προστασίας και διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων.
•    Η διασφάλιση του πυρηνικού υλικού (nuclear safeguards). Αφορά τη διασφάλιση της χρήσης πυρηνικού υλικού αποκλειστικά και μόνο για τον σκοπό που δηλώνουν οι χρήστες.
•    Η πυρηνική προστασία (nuclear security). Αφορά στη φυσική προστασία του πυρηνικού υλικού και των πυρηνικών εγκαταστάσεων από κακόβουλες ενέργειες.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργούν περισσότεροι από 100 πυρηνικοί αντιδραστήρες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κατανεμημένοι σε 13 κράτη-μέλη. Οι αντιδραστήρες αυτοί παράγουν περίπου το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πρώτη κοινοτική Οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια εκδόθηκε το 2009  «περί θεσπίσεως κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια πυρηνικών εγκαταστάσεων» (2009/71/Ευρατόμ του Συμβουλίου της 25ης Ιουνίου 2009). Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της Οδηγίας είναι ότι για πρώτη φορά τέθηκαν νομοθετικές απαιτήσεις με ισχύ σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν πυρηνικές εγκαταστάσεις, δημιουργώντας έτσι ένα ολοκληρωμένο κοινοτικό πλαίσιο. Η οδηγία δεν περιέχει προδιαγραφές στόχων και τρόπους επίτευξης, αλλά περιγράφει τις βασικές απαιτήσεις και αρχές, δίνοντας στα κράτη μέλη ευελιξία στο στάδιο της υλοποίησης. Κύριος στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία εργαζομένων, πληθυσμού και περιβάλλοντος από τους κινδύνους που ενέχει η χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα της Ιαπωνίας τον Μάρτιο του 2011, παρά τον τοπικό χαρακτήρα των ραδιολογικών συνεπειών, είχε παγκόσμια απήχηση και προκάλεσε συζητήσεις για το επίπεδο της ασφάλειας στους πυρηνικούς σταθμούς. Κι αυτό γιατί, αν και το ατύχημα προκλήθηκε από μια τεράστια φυσική καταστροφή, αποκαλύφθηκαν διάφορες παράμετροι (θεσμικοί, οργανωτικοί, τεχνικοί) που συνέβαλαν στο καταστροφικό αποτέλεσμα. Στην Ευρώπη:

α. αποφασίστηκε άμεσα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η αξιολόγηση των κινδύνων και της ασφάλειας των πυρηνικών σταθμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (δοκιμές αντοχής - stress tests).

β.  μετά την ολοκλήρωση των δοκιμών αντοχής και ως επιστέγασμα της αποφασιστικότητας που επέδειξε η Ευρωπαϊκή Ένωση για ενίσχυση της ασφάλειας, η Επιτροπή ετοίμασε πρόταση για την αναθεώρηση της Οδηγίας για την πυρηνική ασφάλεια.

Η Ελλάδα υποστήριξε εξαρχής την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αναθεώρηση της Οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ και κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας το πρώτο εξάμηνο του 2014, η χώρα μας ανέλαβε το δύσκολο έργο της διαπραγμάτευσης και ολοκλήρωσης της αναθεώρησης. Η Οδηγία 2014/87/Ευρατόμ είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου και καθιστά την Ευρώπη κατά κάποιο τρόπο πρωτοπόρο διεθνώς αναφορικά με το νομοθετικό πλαίσιο για την πυρηνική ασφάλεια. Στόχος είναι πλέον να εξαλειφθούν, ει δυνατόν, οι κίνδυνοι από τη λειτουργία πυρηνικών εγκαταστάσεων, υφιστάμενων και νέων.

Αναλυτικότερα, η Οδηγία 2014/87/Ευρατόμ:

• θεσπίζει υψηλότερες απαιτήσεις πυρηνικής ασφάλειας στην Ευρώπη, καθώς απαιτείται πλέον από τα κράτη μέλη να λάβουν μέριμνα για κάθε τύπο ατυχήματος, όσο απίθανο κι αν θεωρείται,
• καθιερώνει την εξαετή αξιολόγηση (peer review) επιμέρους θεμάτων ασφάλειας των πυρηνικών εγκαταστάσεων σε όλη την Ευρώπη, με συντονισμό όλων των κρατών μελών. Η πρώτη αξιολόγηση είναι προγραμματισμένη για το 2017,
• απαιτεί από τους διαχειριστές πυρηνικών σταθμών να διαθέτουν υποδομές και ετοιμότητα για απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης,
• προβλέπει την ενδυνάμωση του ρόλου, της λειτουργίας και της αποτελεσματικής ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών,
• εισάγει ως νομική απαίτηση την προώθηση της νοοτροπίας ασφάλειας (safety culture) και προβλέπει ενέργειες των κρατών μελών προς αυτή την κατεύθυνση,
• θεσπίζει απαιτήσεις σε θέματα διαφάνειας, ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού,  συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών, πυρηνικών και μη, όπου υπάρχει γειτνίαση με πυρηνικό σταθμό.

Η Ελλάδα έχει μεταφέρει τις δύο Οδηγίες για την πυρηνική ασφάλεια στο εθνικό δίκαιο. Όπως προβλέπεται στο Άρθρο 9.1 της Οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ, έχουν υποβληθεί οι ακόλουθες εθνικές εκθέσεις:

• 1η Εθνική Έκθεση για την υλοποίηση της Οδηγίας 2009/71/Ευρατόμ, Ιούλιος 2014
• 2η Εθνική Έκθεση για την υλοποίηση των Οδηγιών 2009/71/Ευρατόμ και 2014/87/Ευρατόμ, Ιούλιος 2020

 

Η Ελλάδα συμμετέχει, μέσω της ΕΕΑΕ, στην Ομάδα Ευρωπαίων Ρυθμιστών Πυρηνικής Ασφάλειας (ENSREG).