Η εν λόγω διεθνής συνθήκη, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 5 Μαρτίου 1970, επιβάλλει ένα σύστημα πυρηνικών διασφαλίσεων (safeguards), υπό την ευθύνη του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), και αποτελεί τη μόνη πολυμερή δέσμευση για τον πυρηνικό αφοπλισμό των χωρών. Ο κανονισμός διασφαλίσεων περιλαμβάνει δραστηριότητες με τις οποίες ο ΔΟΑΕ βεβαιώνει ότι μια χώρα τηρεί τις διεθνείς δεσμεύσεις της και δεν χρησιμοποιεί πυρηνικά προγράμματα για την παρασκευή πυρηνικών όπλων. Ειδικότερα, στόχοι της συνθήκης αποτελούν α) η μη διάδοση πυρηνικών όπλων, β) ο πυρηνικός αφοπλισμός και γ) η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας.
Ο ΔΟΑΕ με σκοπό να ενισχύσει την ικανότητά του να βεβαιώνει την ειρηνική χρήση των πυρηνικών υλικών που κατέχουν οι χώρες-μέλη, έχει αναπτύξει ένα επιπλέον εργαλείο, το Πρόσθετο Πρωτόκολλο. Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο αν και δεν αποτελεί μια αυτόνομη συμφωνία, ενισχύει τον κανονισμό πυρηνικών διασφαλίσεων. Έως την 3η Μαϊου 2023, το Πρόσθετο Πρωτόκολλο είχε τεθεί σε ισχύ από 141 χώρες και την Ευρατόμ.
Ο ΔΟΑΕ για την εφαρμογή του κανονισμού διασφαλίσεων υλοποιεί μια σειρά μέτρων που στοχεύουν αφενός στην πιστοποίηση των εθνικών αναφορών σχετικά με τα δηλωμένα πυρηνικά υλικά μέσω συστήματος λογιστικής και ελέγχου και αφετέρου στην ενίσχυση της εποπτείας μέσω επιθεωρήσεων (τακτικών ή έκτακτων, με ή χωρίς προειδοποίηση). Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο παρέχει στον ΔΟΑΕ ενισχυμένες αρμοδιότητες για την εφαρμογή του κανονισμού διασφαλίσεων, όπως τη δυνατότητα για «συμπληρωματική» πρόσβαση ενός επιθεωρητή σε όλους τους χώρους μιας πυρηνικής εγκατάστασης για τον εντοπισμό αδήλωτων πυρηνικών υλικών ή τη δυνατότητα να γίνει χρήση διεθνώς εγκατεστημένων συστημάτων επικοινωνίας, όπως δορυφόροι.
Η Συνθήκη της Ευρατόμ, τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1958 και προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη διασφάλιση ότι τα πυρηνικά υλικά που προορίζονται για ειρηνική χρήση δεν θα διατεθούν για άλλες χρήσεις, ιδίως στρατιωτικές. Η υπογραφή της Συνθήκης της Ευρατόμ είναι προαπαιτούμενο για την είσοδο νέων χωρών-μελών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασισμένη στα άρθρα της Συνθήκης της Ευρατόμ, εξέδωσε τον κανονισμό (Ευρατόμ) αριθ. 302/2005 για την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με τον έλεγχο διασφαλίσεων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποστέλλει στον ΔΟΑΕ πληροφορίες σχετικές με τα πυρηνικά υλικά των χωρών-μελών της. Επιπρόσθετα, προετοιμάζει και συγκεντρώνει τις περιοδικές αναφορές των κρατών-μελών της ΕΕ πριν τις αποστείλει στον ΔΟΑΕ. Κατά συνέπεια, η χώρα μας δεν επικοινωνεί απευθείας με τον ΔΟΑΕ, αλλά μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για τον λόγο αυτόν, οργανισμοί που εμπίπτουν στις απαιτήσεις του κανονισμού διασφαλίσεων οφείλουν να στέλνουν αναφορές απευθείας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η ΕΕΑΕ με σκοπό να παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με τον «Kανονισμό (Ευρατόμ) αριθ. 302/2005 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με τον έλεγχο διασφαλίσεων Ευρατόμ - Safeguards» εξέδωσε κείμενο στο οποίο διασαφηνίζονται οι οργανισμοί που ενδέχεται να εμπίπτουν στον κανονισμό διασφαλίσεων και οι υποχρεώσεις τους ως προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.