Καλωσορίσατε στην Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας.

Ραδιενεργά υλικά χρησιμοποιούνται καθημερινά:

• στην ιατρική, για διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπείες στην πυρηνική ιατρική (π.χ. χρήση ραδιοφαρμάκων), ή στην ακτινοθεραπεία (π.χ. ακτινοβολήσεις καρκινικών όγκων, ενδοϊστικά εμφυτεύματα),
• στη βιομηχανία, για ραδιογραφήσεις, ακτινοβολήσεις υλικών για αποστείρωση, έλεγχο ποιοτικών και λειτουργικών παραμέτρων (π.χ. μέτρηση στάθμης ή πάχους υλικών),
• στην έρευνα και εκπαίδευση, π.χ. για πειράματα βιολογίας, χημείας, επιστήμης υλικών, 
• σε εξειδικευμένες εφαρμογές, π.χ.  εντοπισμός κοιτασμάτων. 

Ραδιενεργά απόβλητα είναι τα εναπομείναντα «άχρηστα» προϊόντα που προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες με ραδιενεργά υλικά. Τα παραγόμενα στην Ελλάδα ραδιενεργά απόβλητα προκύπτουν από τις εγκεκριμένες πρακτικές ιοντιζουσών ακτινοβολιών, που ενέχουν χρήση ραδιοϊσοτόπων με τη μορφή ανοικτών ή κλειστών ραδιενεργών πηγών. Κατά κύριο λόγο, αυτές αφορούν τον τομέα της ιατρικής (πυρηνική ιατρική και ακτινοθεραπεία) και κατά δεύτερο λόγο τους τομείς της βιομηχανίας και έρευνας. Στην πλειονότητά τουςείναι βραχύβια, χαμηλού επιπέδου απόβλητα (διεθνώς αποκαλούνται VSLW-very short lived waste), τα οποία μετά από επί τόπου διαχείριση, πέφτουν κάτω από τα όρια αποδέσμευσης, και μπορούν να αποδεσμευτούν στο περιβάλλον. Εκτός αυτών, όμως, στη χώρα μας παράγονται σχετικά μικρές μεν, αλλά υπαρκτές ποσότητες ραδιενεργών αποβλήτων που χρήζουν διαχείρισης.

Αναφορικά με την προέλευση, το είδος και τον τρόπο διαχείρισής τους, ήδη υπάρχουν ή αναμένεται να δημιουργηθούν στο μέλλον:

α. στερεά και υγρά ραδιενεργά απόβλητα που προέρχονται από τις προηγούμενες δραστηριότητες και τη λειτουργία του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Ενδεικτικά, αναφέρονται ρητίνες, ιζήματα, ιστορικά κατάλοιπα (historical waste), ενεργοποιημένα και ραδιορυπασμένα υλικά.

β. ραδιενεργά υλικά, όπως ενδεικτικά ραδιενεργά αλεξικέραυνα, πυρανιχνευτές, συσκευές με φθορίζοντα υλικά.

γ. ραδιενεργά υλικά που θα προκύψουν από την αποξήλωση του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και άλλων εγκαταστάσεων (π.χ. κύκλοτρα για παραγωγή ισοτόπων).

δ. βραχύβια ραδιενεργά απόβλητα που προέρχονται από  νοσηλευτικά ιδρύματα και ιατρικά κέντρα κατά την πραγματοποίηση διαγνωστικών εξετάσεων ή θεραπειών (π.χ. πυρηνικής ιατρικής) ή από ερευνητικά εργαστήρια.

ε. ραδιενεργές πηγές εκτός χρήσης, ορφανές πηγές και ραδιενεργά υλικά, τα οποία φυλάσσονται προσωρινά στις εγκαταστάσεις των κατόχων τους, συμπεριλαμβανομένης της Εγκατάστασης Διαχείρισης Ραδιενεργών Πηγών και Αποβλήτων του ΙΠΡΕΤΕΑ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Τρόποι διαχείρισης

Σύμφωνα με την Οδηγία 2011/70/Ευρατόμ, κάθε κράτος μέλος είναι υπεύθυνο και αναλαμβάνει τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων που παράγονται εντός της επικράτειας. Το Ελληνικό κράτος έχει την υποχρέωση να διαχειρίζεται τα ραδιενεργά απόβλητα που παράγονται από δραστηριότητες εντός της χώρας και υπάγονται στη δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους, σύμφωνα με τις βασικές αρχές της «εθνικής πολιτικής», όπως περιγράφεται στο άρθρο 4 του π.δ. 122/2013, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει (βλ. σχετική άτυπη κωδικοποίηση των δύο π.δ.), και το εθνικό πρόγραμμα, όπως έχει δημοσιευθεί στο ΦΕΚ 4317/Β/02.10.2020. 

Tα ραδιενεργά απόβλητα απομειώνονται με βάση τον χρόνο ημιζωής του ισοτόπου που εμπεριέχεται σε αυτά. Για παράδειγμα, μια ποσότητα κοβαλτίου (Co-60) θα απομείνει η μισή, μετά από διάστημα περίπου πέντε χρόνων, που είναι ο χρόνος ημιζωής του ισοτόπου κοβαλτίου (Co-60). Κάθε ισότοπο έχει το δικό του χαρακτηριστικό χρόνο ημιζωής, ο οποίος μπορεί να είναι από πολύ μικρός, π.χ. 12 δευτερόλεπτα για το βάριο (Ba-143), μέχρι πολύ μεγάλος, π.χ. 1577 χρόνια για το ράδιο (Ra-226), 5730 χρόνια για τον άνθρακα (C-14), κλπ. Έτσι, ορισμένα ισότοπα - και κατά συνέπεια και ραδιενεργά απόβλητα - δεν «πεθαίνουν» ποτέ και απαιτούν μακρόχρονη, προσεκτική διαχείριση σε ειδικές εγκαταστάσεις, ενώ για κάποια άλλα - τα βραχύβια - αρκεί απλή, επί τόπου διαχείριση.

Τα ραδιενεργά απόβλητα λόγω της επικινδυνότητάς τους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, χρήζουν είτε άμεσης / βραχυπρόθεσμης εγκεκριμένης διαχείρισης απευθείας από τον παραγωγό τους, είτε μακροπρόθεσμης και οργανωμένης διαχείρισης σε εγκεκριμένες από την Πολιτεία για τον σκοπό αυτό ειδικές εγκαταστάσεις. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, η τελική διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:

• με αποδέσμευση στο περιβάλλον, εφόσον πληρούνται τα θεσμοθετημένα επίπεδα αποδέσμευσης, όπως περιγράφεται στους Κανονισμούς Ακτινοπροστασίας (π.δ. 101/2018). Τα θεσμοθετημένα αυτά επίπεδα αποδέσμευσης έχουν τεθεί με κριτήριο, ώστε οποιοδήποτε άτομο του πληθυσμού να μην δέχεται δόση ακτινοβολίας πάνω από 10 μSv (μικρο-Σίβερτ) ανά έτος από την απελευθέρωση του συγκεκριμένου επιπέδου ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Επισημαίνεται ότι το όριο δόσης για ένα άτομο του πληθυσμού από το σύνολο των πρακτικών ιοντιζουσών ακτινοβολιών είναι 1000 μSv ανά έτος. Το όρια αυτά είναι τα ίδια σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
• με διάθεση (δηλαδή μόνιμη και οριστική εναπόθεση, χωρίς πρόθεση επανάκτησης) σε εγκεκριμένη εγκατάσταση διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων. Υπάρχουν διάφορα είδη εγκαταστάσεων διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων, όπως ενδεικτικά, εναπόθεση σε έκταση (land field disposal), εναπόθεση σε επιφανειακή εγκατάσταση μικρού βάθους (near surface disposal), εναπόθεση σε γεώτρηση κάποιων δεκάδων μέτρων (borehole), κλπ. Η επιλογή του είδους της εγκατάστασης διάθεσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος, η μορφή, η κατάσταση και η ποσότητα των ραδιενεργών αποβλήτων, οι περιέκτες (συσκευασία) των ραδιενεργών αποβλήτων, οι υφιστάμενες και μελλοντικές περιβαλλοντικές συνθήκες (γεωλογικές, σεισμολογικές, υδρολογικές, κ.ο.κ), τα αναπτυξιακά σχέδια διαμόρφωσης περιοχών, οι υπάρχουσες και οι μελλοντικές υποδομές και διαθεσιμότητα χώρων, οικονομικοί-κοινωνικοί παράγοντες, κλπ.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει εγκατάσταση διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων. Επιπλέον, δεν υφίστανται εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ραδιενεργών υλικών, και ως εκ τούτου, η τελική διαχείρισή τους προϋποθέτει την εξαγωγή τους από τη χώρα σε εγκεκριμένη εγκατάσταση ανακύκλωσης ραδιενεργών υλικών του εξωτερικού. Για τις πηγές και τα υλικά που δεν μπορούν να εξαχθούν σε εγκατάσταση ανακύκλωσης ραδιενεργών υλικών ο αναμενόμενος τρόπος διάθεσης είναι σε "engineered near surface disposal facility". 

Δείτε την κατάλογο ραδιενεργών αποβλήτων της χώρας (Νοέμβριος 2021) και πληροφορίες για την υφιστάμενη Εγκατάσταση Διαχείρισης Ραδιενεργών Αποβλήτων και Πηγών στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».